Wir sind das Volk

Wir sind das Volk
“We hadden met alles rekening gehouden, behalve met kaarsen en kerkdiensten.” Deze verassende uitspraak werd in 1989 gedaan door een hoge Stasi-officier na de val van de Berlijnse muur.

De uitspraak staat in het boek Geloof laat een muur vallen.
Het boek is een prachtig relaas van ds. Christian Führer (1943-2014). ‘Memoires van de Wende-dominee’ is de ondertitel. Ik ben het boek aan het lezen ter voorbereiding op de reis van enkele gemeenteleden van de Duinzichtkerk en de Christus Triumfatorkerk naar Leipzig, in het Hemelvaartsweekend.
Wat mij treft in het boek is de manier waarop Christian Führer het evangelie een plek geeft in het leven van alle dag. Hij is een ‘gewone’ dominee. Eerst in wat kleine dorpjes, later in Leipzig. Hij is een huisvader ook. Hij schrijft liefdevol over zijn vrouw en kinderen. En hij is predikant. Hij schrijft over zijn worstelingen met het maken van een preek, pastorale nood bij gemeenteleden, gesprekken met de kerkenraad en ‘meerdere’ vergaderingen (in het Lutherse Duitsland de ‘bisschop’ of superintendent). Steeds weer lukt het ds. Führer om de eenvoud van het evangelie tot zich te laten spreken. Steeds weer vindt hij de juiste woorden – al zal hij dat zelf nooit zo zeggen. In het alles beheersende en onderdrukkende systeem van de DDR, vond hij in het Evangelie de ruimte en de vrijheid om mens te zijn. De kerk werd een vrijplaats. Daar heerste niet de staatsterreur, daar ademde de liefde, de vrijheid, de onderlinge betrokkenheid van het Evangelie van Jezus Christus.

 In 1980 werd Christian Führer predikant van de Nikolaikirche in Leipzig. Het is de tijd van het conciliair proces -  ook in de beide Duitslanden. Van 8 tot en met 18 november 1981 was er een ‘Vredestiendaagse’ in de kerken van Leipzig. Elke dag was er een vredesvesper. Het sloeg aan. In een cultuur waar je je niet mag uiten. Waar het hebben van een eigen mening gevaarlijk is, werd de kerk een open plek. Een veilige plek. Hier kon je uiting geven aan wat je echt bezighield. Wat je bezielde, wat je bang maakte. Hier ging het om gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. De week werd bezocht door zo’n 130 jongeren, sommigen met groene haren en zelfbedachte kleding, bepaald niet de doorsnee kerkbezoekers.
“Het kruis lag midden tussen de jongelui op de vloer, tussen doopvont en hoogaltaar. Zo kon iedereen zich voorstellen wat het was om 'gekruisigd' te worden: erop gelegd, vastgebonden of eraan vastgespijkerd. Ik zette een mand met huishoudkaarsen daarnaast neer. Begroeting. Korte inleiding. Samenzang. Een stuk op de gitaar.
Toen richtte ik mij tot de groep. 'Wie iets wil zeggen, kan dat nu doen. Je neemt een kaars, steekt die aan en zet hem vast op het kruis. Wie gelovig is kan er een gebed bij uitspreken. Wie niet gelooft kan er gewoon bij zeggen: ik steek een kaars aan voor allen die .. .' Meer zei ik niet.
Tot onze verbazing nam het gebeuren zijn eigen loop. We hadden gedacht dat een enkeling uit deze betrekkelijk grote kring iets zou zeggen of bidden. Dus waren we des te meer verrast toen bijna alle aanwezigen, de een na de ander, het woord namen. En met elke brandende kaars die ze op het kruis zetten, werd de gewelddadigheid van het kruis minder.
Alles sprak voor zichzelf en zette aan het denken. 'Nog steeds worden critici gekruisigd; je ziet wat ze met óns doen!' Met elke nieuwe kaars erbij groeide een kruis van licht.  Zoals de opstanding de kruisdood overwint. Het was een wonderlijke aanblik.” (pag. 105)
Deze Vredestiendaagse, ontwikkelde zich tot een avondgebed om de vrede. Vanaf  20 september 1982 was er elke maandagavond het Friedensgebete. Het hield verband met de koude oorlog en de plaatsing van kruisraketten. Soms was er maar een enkeling bij de vredesvesper.
Toen het in 1989 echt onrustig werd in de DDR, toen werd juist het Friedensgebete in de Nikolaikirche het symbool voor het verlangen naar een omwenteling.
Zo ontstond op 9 oktober 1989 ‘de vreedzame revolutie in Leipzig’. De ‘dag van de beslissing’, een maand voordat in Berlijn de Muur doorbroken werd. Zeventigduizend DDR-burgers begonnen na een vredesvesper een protestmars. In stilte. Met kaarsen. En soms een leus: ‘Wir sind das Volk!’
Het was de revolutie van de kaarsen. De politie greep niet in. Er was iets fundamenteel veranderd. Op 9 november viel de muur.
De memoires van ds. Christian Führer zijn intrigerend om te lezen. Het beschrijft de kracht van het Evangelie en de kracht van de liturgie. Het laat zien en meevoelen hoe mensen elkaar vinden in de heilige ruimte van de kerk. Hoe het geloof je vrij maakt. Iets om uit te dragen en te koesteren

Ds. Jaap van den Akker
(n.a.v. Christian Führer, Geloof laat een muur vallen. Memoires van de Wende-dominee, Middelburg, 2017. Oorspronkelijke titel: Wird sind dabei gewesen. Die Revolution die aus der Kirche kwam, Berlin 2008).
Van 30 mei tot en met 3 juni 2019 zijn er ruim twintig gemeenteleden van Duinzichtkerk en de Christus Triumfatorkerk op bezoek bij de partnergemeente in Marienbrunn-Leipzig.
 
terug